Дэлхийн ноолуурын 40%-г дангаараа бүрдүүлэгч монгол ямааны цэвэр ноолуур.
Монгол улсын стандартад хонины ноосыг нийтлэг төрлөөр нь нарийн, нарийвтар, бүдүүн, бүдүүвтэр гэж ангилдаг. Манай оронд бэлтгэж буй нийт хонины ноосны 90 орчим хувийг бүдүүн ноос эзэлж байна. Бүдүүн ноост хонины ноос нь бүдүүн ноолуур, завсрын үс, сор үс, хялгас үснээс бүрддэг.
Хонины ноос нь удаан эдэлгээтэй, дулаан сайн хадгалдаг, галд тэсвэртэй зэрэг өвөрмөц шинж чанартай чухал түүхий эд учраас бүдүүн, бүдүүвтэр ноосыг эсгий, хивсний үйлдвэрүүдэд ашиглахаас гадна сүүлийн жилүүдэд барилгын дулаалгын материалын түүхий эд болгон хэрэглэж байна.
Хонины ноосны хөөрөлтөд тухайн газар нутгийн цаг уур, өвс ногооны гарц ихээхэн нөлөөлдөг. Хяргах хугацаагаар нь уртын, ахрын ноос гэж ангилдаг бөгөөд уртын ноосыг голдуу 6 дугаар сард хяргаж авдаг. Нэг хонины ноосны гарц нь дунджаар 1.3 кг гэж тооцогддог.
Ямааны үүлдрүүд
Монгол үүлдрийн ямаа
Монгол ямаа зан араншингийн хувьд цовоо, сониучхан, бэлчээр сонгох, соргог ногоо олж идэхдээ сайн, үнэр чимээ сайн мэдэрдэг, харьцангуй уртавтар, жижгэвтэр биетэй, навтгардуу, хондлой өндөр, цээжин биеийн хөгжил сайтай, толгой хөнгөн, хошуу шөвгөр, эр эм хүйсний ялгаа сайн илэрсэн, ихэнх нь эвэртэй. Монгол ямаа саалийн хугацаанд 56-60 литр сүү өгдөг. Ноолуурын голч 14-16 мкм, урт 4,0-5,5 см, гарц 250-330 гр.
- Монгол үүлдрийн ямаа
Зүс
Хар Цагаан Хөх Алаг Орог Улаан Шаргал - Үүлдрээр баталгаажсан огноо, шийдвэрийн дугаар:1990 он. ХХААХҮ-ын сайдын А/69 тоот тушаал
- Ашиг шимийн үндсэн чиглэл:1990 он. ХХААХҮ-ын сайдын А/69 тоот тушаал
- Тархалт:1990 он. ХХААХҮ-ын сайдын А/69 тоот тушаал
Тархалт
Монгол орны байгаль экологи, газарзүйн бүх бүс нутагт тархсан.
- Монгол үүлдрийн ямаа
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН БИРЖЭЭР АРИЛЖИХ “ЯМААНЫ НООЛУУР”-ЫН ТОДОРХОЙЛОЛТ
НЭГ. ЯМААНЫ НООЛУУРЫН АНГИЛАЛ, КОД
1.1. Биржийн барааг экспортлохдоо “Хөдөө аж ахуйн биржээр арилжигдсан бараа, түүхий эдийн тодорхойлолт”-д БТКУС-ын кодын дагуу тэмдэглэл хийнэ.
1.2. Биржийн бараа нь арилжаанд захиалга оруулах болон холбогдох бусад бичиг баримтад хэрэглэгдэх тусгай кодтой байна. Ямааны ноолуурын код нь “АААБВГ” 6 оронтой тоо байна.
Үүнд:
“ААА” нь биржийн барааны нэрийг илтгэх ба ямааны ноолуурын дугаар нь “001” байна.
“Б” нь ямааны ноолуурын өнгийг илтгэх ба 1-3 хүртэл дугаарлана.
Үүнд:
1 – Цагаан
2 – Цайвар
3 – Бараан“Б” нь ямааны ноолуурын өнгийг илтгэх ба 1-3 хүртэл дугаарлана.
Үүнд:
1 – Цагаан
2 – Цайвар
3 – Бараан“Б” нь ямааны ноолуурын өнгийг илтгэх ба 1-3 хүртэл дугаарлана.
Үүнд:
1 – Цагаан
2 – Цайвар
3 – Бараан1.3. Боловсруулаагүй, угаасан ноолуурыг зөвхөн өнгөөр ангилна.
Барааны стандартыг харахХОЁР. ЯМААНЫ НООЛУУРЫН ТЕХНИКИЙН ШААРДЛАГА
2.1. Ямааны завод ноос, 19.01-ээс дээш микрометр (мкм)-ийн голчтой ноолуур, ямаанаас бусад амьтны гаралтай ноолуур энэ тодорхойлолтод хамаарахгүй.
2.2. Биржээр арилжих боловсруулаагүй ямааны ноолуур нь дараах техникийн шаардлагыг хангасан байна. Үүнд:
Жигд атираатай, уян зөөлөн, өт хорхойд идэгдээгүй;
Хаг, хогт хольцын хэмжээ нийт жингийн 10%-иас хэтрэхгүй; Хэвийн чийглэг 11-13%;
Хялгасны агууламжийн хэмжээ 30%-иас хэтрэхгүй байна.
2.3. Боловсруулсан ямааны ноолуурын хувьд Монгол улсын MNS 3683-2007 стандартын техникийн шаардлагыг баримтална.ГУРАВ. ЯМААНЫ НООЛУУРЫН САВЛАЛТ, ХАДГАЛАЛТ, ТЭЭВЭРЛЭЛТ
3.1. Ямааны ноолуурыг савлах, хаяглах, хадгалах, тээвэрлэх үйл ажиллагаанд MNS 215- 2007 стандартыг баримтална.
3.2. Биржээр арилжих ямааны ноолуурыг хариуцагч эзэн, итгэмжлэгдсэн агуулахад хүлээн авагчийн бүрдүүлсэн чанар, тоо хэмжээ, боловсруулалтын тухай мэдээллийг үндэслэн хаягжуулна.
3.3. Ямааны ноолуурыг хадгалах итгэмжлэгдсэн агуулах нь MNS 5364-2011 стандартын шаардлагыг мөрдөж ажиллана.
3.4. Биржийн барааг худалдан авагчийн хүсэлтээр итгэмжлэгдсэн тээвэрлэгчээр хүргэж болно.
3.5. Хэрэв худалдан авагч биржийн итгэмжлэгдсэн тээвэрлэгчийг ашиглахгүйгээр биржийн барааг хүлээн авах бол худалдах талын итгэмжлэгдсэн агуулахаас ачилт хийгдсэнээр хүргэлтийн үйл ажиллагаа дууссанд тооцно.Суурилах бараа
Ноолуур
Гэрээний код
<1><барааны код><дуусах сарын код ><өдөр><он> (Жишээ: 1001302K1116 гэж бараан боловсруулаагүй 1-р зэргийн ноолуурын 2016 оны 5-р сарын 11-нд хаагдах форвард гэрээ)
Богцын хэмжээ
10кг
Арилжааны хуваарь
Ажлын өдөр 11:00-12:00
Гэрээ хаагдах өдөр
1-12 саруудад
Богцын үнийн хамгийн бага өөрчлөлт
500 төгрөг
Дэнчин
Клиринг төлбөр тооцооны журам
Барааны шаардлага
“Хөдөө аж ахуйн биржээр ямааны ноолуурын тодорхойлолт” 2-р бүлэг
Үнийн өөрчлөлтийн хязгаар
RP±15%
Үнэ тогтох аргачлал
“Хөдөө аж ахуйн биржийн үйл ажиллагааны ерөнхий журам” 5.13.2-р хэсэг
Хэлцэл баталгаажуулах өдөр
Т+1 хэлцэл хийснээс нэг хоногийн дотор
Гэрээ арилжаалах сүүлийн өдөр
Гэрээ хаагдахаас өмнөх долоо хоногийн ажлын сүүлийн өдөр
Зөвшөөрөгдөх жингийн хэлбэлзэл
Гэрээ хаагдахаас өмнөх долоо хоногийн ажылн сүүлийн өдөр
Гэрээ хаагдах мэдэгдэл
Т+5( хүлээлцсэн өдрөөс тооцно)
Төлбөр тооцооны нөхцөл
Mах(±5%, 10кг)
Хүлээлцэх цэг
Итгэмжлэгдсэн агуулах
Хүргэлт хийх хүлээлцэх горим
“Хөдөө аж ахуйн биржээр арилжаалах ямааны ноолуурын тодорхойлолт” 3-р бүлэг
- 001
Ар арвижин дэлгэрэх хоршоо
Архангай аймаг, Эрдэнэбулган сумИдэвхтэйХоршооны дэлгэрэнгүй002Шинэ наран зам хоршоо
Архангай аймаг, Хотонт сумИдэвхтэйХоршооны дэлгэрэнгүй003Сэрүүн галтайн андууд хоршоо
Хэнтий аймаг Дадал сумИдэвхтэйХоршооны дэлгэрэнгүй004Цэвэр хөрсний шим дундын хоршоо
Улаанбаатар Сонгинохайрхан дүүрэгИдэвхтэйХоршооны дэлгэрэнгүй005Ган жинс хоршоо
Хэнтий аймаг Хэрлэн сумИдэвхтэйХоршооны дэлгэрэнгүй006Бүтээлж ундарга арвижих хоршоо
Хэнтий аймаг Дархан сумИдэвхтэйХоршооны дэлгэрэнгүй007Буян ундрал хоршоо
Говь-Алтай аймаг Дарив сумИдэвхтэйХоршооны дэлгэрэнгүй008Их салхит хоршоо
Өвөрхангай аймаг Баян-Өндөр сумИдэвхтэйХоршооны дэлгэрэнгүй009Зуслан гурван ган хоршоо
Архангай аймаг Жаргалан сумИдэвхтэйХоршооны дэлгэрэнгүй